Հակիրճ
ժամանակագրություն
(Ա. Ի. Խաչատրյանի
կյանքը, ստեղծագործական,
կատարողական,
մանկավարժական
և հասարակական
գործունեությունը)
1903
Հունիսի 6-ին (հին տոմարով մայիսի 24-ին) Թիֆլիսի Կոջորի արվարձանում
ծնվեց Արամ Խաչատրյանը: Նրա ծնողները՝ Իլյա (Եղիա) և Ղումաշ Տեր-Խաչատրյանները,
Թիֆլիս էին եկել Էրիվանի նահանգի Նախիջևանի գավառի Ազա գյուղից:
Հայրը սկզբում աշխատում էր որպես կազմարար, իսկ հետագայում հիմնադրեց
իր սեփական կազմարարական արհեստանոցը: Թիֆլիսում ծնվեցին Տեր-Խաչատրյանների
չորս որդիները՝ Սուրենը, Վաղինակը, Լևոնն ու Արամը:
1911-1913 Սովորել
է Ս. Վ. Արգուտինսկայա-Դոլգոռուկովայի մասնավոր պանսիոնում:
1913-1921 Սովորել
է Թիֆլիսի առևտրական ուսումնարանում: Այդ տարիներին մասնակցել
է փողային նվագախմբի պարապմունքներին: 16 տարեկանում առաջին անգամ
այցելել է Թիֆլիսի օպերային թատրոն և լսել Զ. Պալիաշվիլու «Աբեսալոմ
և Էթերի» օպերան: Վերջինս անջնջելի տպավորություն է գործել ապագա
կոմպոզիտորի վրա:
1921 Մշակույթի
հայ գործիչների խմբի հետ այցելել է Հայաստան: Ավագ եղբոր՝ Սուրենի
առաջարկությամբ տեղափոխվել է Մոսկվա:
1922 Ընդունվել
է Մոսկվայի պետական համալսարանի կենսաբանական ֆակուլտետ:
Աշնանը առանց երաժշտա-տեսական գիտելիքների ընդունվել է Մոսկվայի
Գնեսինների անվան երաժշտական ուսումնարան (այժմ՝ ինստիտուտ): Փորձառու
մանկավարժներ Ելենա և Միքայել Գնեսինները միանգամից նկատեցին երաժշտական
կրթություն չստացած պատանու տաղանդը:
Սովորել է Ս. Բիչկովի և պրոֆեսոր Ա. Բորիսյակի (1923թ.-ից) թավջութակի
դասարաններում:
1925 Լքել է համալսարանը՝
իրեն նվիրաբերելով երաժշտությանը: Երաժշտական ուսումնարանում տեղափոխվել
է կոմպոզիցիայի դասարան և սովորել Մ. Ֆ. Գնեսինի (Ն. Ա. Ռիմսկի-Կորսակովի
և Ա. Կ. Լյադովի աշակերտն էր) և Մ. Գլիերի (Ս. Ա. Տանեևի և Ա. Ս.
Արենսկու աշակերտն էր) մոտ:
1926-1928 Գրել է
առաջին ստեղծագործությունները (տպագրվել են 1929թ.-ին): Ակտիվ
մասնակցություն է ցուցաբերել Մոսկվայում Խորհրդային Հայաստանի
մշակույթի տան աշխատանքներին, երաժշտություն է գրել Հայկական երկրորդ
դրամատիկական ստուդիայի շատ ներկայացումների համար (ստուդիան ստեղծել
է եղբայրը՝ Սուրեն Խաչատրյանը, իսկ ղեկավարում էր Ռուբեն Սիմոնովը):
Հայաստանի մշակույթի տանը հանդիպել է կոմպոզիտոր Ա. Սպենդիարյանին,
նկարիչ Մ. Սարյանին:
Երաժշտական ուսումնարանում սովորելու տարիներին որպես թավջութակահար
ելույթ է ունեցել ուսանողական կամերային անսամբլներում, հաճախել
է համերգներ և ծանոթացել ռուս և արտասահմանյան դասականների լավագույն
ստեղծագործությունների հետ:
Տեղի են ունեցել Խաչատրյանի երաժշտությամբ գրված պիեսների պրեմիերաներ՝
«Բաղդասար ախպար» (1927), «Խաթաբալա» (1928) և «Ատամնաբույժն արևելյան»
(1928): Հայկական երկրորդ դրամատիկական ստուդիայի հետ այցելել
է Հայաստան (1928):
1929 Ավարտել է
Գնեսինների անվան երաժշտական ուսումնարանը: Ընդունվել է Մոսկվայի
պետական կոնսերվատորիա (Մ. Ֆ. նեսինի կոմպոզիցիայի դասարան): Ստեղծագործությունների
առաջին հրատարակումը. «Պոեմ» դաշնամուրի համար, «Պար» և «Երգ-պոեմ»
ջութակի և դաշնամուրի համար:
1930 Տեղափոխվել
է Ն. Յա. Մյասկովսկու կոմպոզիցիայի դասարան:
1931 Լարային կվարտետի
առաջին կատարումը:
1932 Ընտրվել է
ԽՍՀՄ կոմպոզիտորների միության անդամ:
1933 Տրիոյի (կլարնետի,
ջութակի և դաշնամուրի համար) առաջին կատարումը:
Հանդիպել է կոմպոզիտոր Ս. Ս. Պրոկոֆևին, որի ջանքերով «Տրիտոն»
ընկերության համերգին Փարիզում կատարվել է Խաչատրյանի Տրիոն:
Ամուսնացել է Մյասկովսկու կոմպոզիցիայի դասարանի ուսանողուհի Ն.
Վ. Մակարովայի հետ:
«Պարային սյուիտ»-ի երեք մասերի առաջին կատարումը Մոսկվայի կոնսերվատորիայի
Մեծ դահլիճում:
1934 Գերազանցությամբ
ավարտել է Մոսկվայի պետական կոնսերվատորիան: Ուսումնառության տարիներին
բախտ է ունեցել հանդիպելու ռուսական և խորհրդային մշակույթի ականավոր
գործիչների՝ Ե. Վախթանգովին, Լ. Սոբինովին, Վ. Մեյերհոլդին, Կ.
Իգումնովին, Վ. Կաչալովին, Ս. Պրոկոֆևին, Ա. Սպենդիարյանին, Մ.
Սարյանին և այլն:
Ընդունվել է ասպիրանտուրա (պրոֆեսոր Ն. Յա. Մյասկովսկու դասարան):
1935 Մոսկվայում
Առաջին սիմֆոնիայի պրեմիերան Մոսկվայի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի կատարմամբ
(դիրիժոր՝ Է. Սենկար):
Խաչատրյանի երաժշտությամբ «Պեպո» կինոֆիլմի ցուցադրումը:
որկու ամառանոցում կայացել է գրող Մ. Գորկու և երաժշտաքննադատ Ռ.
Ռոլլանի հետ հանդիպումը:
1936 Ավարտել է
ասպիրանտուրան:
Հեղինակային առաջին երեկոն Մոսկվայում, Հայաստանի մշակույթի տան
դահլիճում:
Դաշնամուրի և նվագախմբի համար գրված կոնցերտի առաջին մասի կատարումը
(փոխադրված երկու դաշնամուրի համար):
1937 Ընտրվել է
Կոմպոզիտորների միության Մոսկովյան բաժանմունքի նախագահի տեղակալ:
Դաշնամուրի և նվագախմբի համար կոնցերտի առաջին կատարումը Մոսկվայում
(մենակատար՝ Լ. Օբորին, դիրիժոր՝ Լ. Շտեյնբերգ):
1938 Ընտրվել է
Հայկական ԽՍՀ Գերագույն Խորհրդի պատգամավոր:
Խաչատրյանի երաժշտությամբ «Զանգեզուր» կինոֆիլմի ցուցադրումը:
Արժանացել է Հայաստանի արվեստի վաստակավոր գործչի կոչման:
«Պոեմ Ստալինի մասին»-ի (սիմֆոնիկ նվագախմբի և երգչախմբի համար)
առաջին կատարումը կոնսերվատորիայի Մեծ դահլիճում:
1939 Ընտրվել է
ԽՍՀՄ կոմպոզիտորների միության կազմկոմիտեի նախագահի տեղակալ:
Ժամանել է Հայաստան՝ «Երջանկություն» բալետի վրա աշխատելու նպատակով:
«Երջանկություն» բալետի առաջին բեմադրությունը Հայաստանի օպերայի
և բալետի թատրոնում (բալետմեյստեր՝ Ի. Արբատով): «Երջանկություն»
բալետի կատարումը Մոսկվայի Մեծ թատրոնում՝ հայկական մշակույթի
տասնօրյակի օրերին:
1940 Ջութակի և
նվագախմբի համար գրված կոնցերտի առաջին կատարումը Մոսկվայում՝
Չայկովսկու անվան համերգային դահլիճում (ԽՍՀՄ պետական սիմֆոնիկ
նվագախումբ, մենակատար՝ Դ. Օյստրախ, դիրիժոր՝ Ա. Գաուկ):
1941 Մ. Յու. Լերմոնտովի
«Դիմակահանդես» դրամայի համար գրված երաժշտության պրեմիերան Մոսկվայում,
Ե. Վախթանգովի անվան թատրոնում:
1942 «Գայանե» բալետի
պրեմիերան Պերմում՝ Լենինգրադի օպերայի և բալետի թատրոնի բեմադրությամբ
(բալետմեյստեր՝ Ն. Անիսիմովա):
1943 «Գայանե» բալետի
երաժշտությունից առաջին սյուիտի կատարումը Մոսկվայում կոնսերվատորիայի
Մեծ դահլիճում (ԽՍՀՄ պետական սիմֆոնիկ նվագախումբ, դիրիժոր՝ Բ.
Խայկին):
1944 Երկրորդ սիմֆոնիայի
(նոր խմբագրությամբ) կատարումը (դիրիժոր՝ Ա. աուկ):
1946 Թավջութակի
և նվագախմբի համար կոնցերտի առաջին կատարումը Մոսկվայի կոնսերվատորիայի
Մեծ դահլիճում (ԽՍՀՄ պետական սիմֆոնիկ նվագախումբ, մենակատար՝
Ս. Կնուշևիցկի, դիրիժոր՝ Ա. աուկ):
1947 Հանդես է եկել
Պրագայում, դեմոկրատական երիտասարդության և ուսանողների առաջին
փառատոնում, որպես երաժիշտների միջազգային մրցույթի ժյուրիի անդամ:
«Գայանե» բալետի պրեմիերան Հայաստանի օպերայի և բալետի թատրոնում
(բալետմեյստեր՝ Ն. Անիսիմովա):
Երրորդ սիմֆոնիայի առաջին կատարումը Լենինգրադի Ֆիլհարմոնիայի
Մեծ դահլիճում (Լենինգրադի Ֆիլհարմոնիկ նվագախումբ, դիրիժոր՝ Ե.
Մրավինսկի):
1948 «Ներբող Վ.
Ի. Լենինի հիշատակին»-ի առաջին կատարումը Մոսկվայի կոնսերվատորիայի
Մեծ դահլիճում (Համամիութենական ռադիոկոմիտեի սիմֆոնիկ մեծ նվագախումբ,
դիրիժոր՝ Ա. Գաուկ):
1949 Խաչատրյանի
երաժշտությամբ «Ստալինգրադյան ճակատամարտ» կինոֆիլմի ցուցադրումը:
1950 Դիրիժորական
գործունեության սկիզբը (կատարում էր միայն իր ստեղծագործությունները):
Առաջին ելույթը Մոսկվայում, հեղինակային սիմֆոնիկ համերգին: Մանկավարժական
գործունեության սկիզբը նեսինների անվան երաժշտական ուսումնարանում
և Մոսկվայի պետական կոնսերվատորիայում (կոմպոզիցիա):
Առաջին հյուրախաղերը (սիմֆոնիկ համերգներ) Յարոսլավլում և Ռիբինսկում:
«Հանդիսավոր պոեմի»-ի առաջին կատարումը Մոսկվայի կոնսերվատորիայի
Մեծ դահլիճում (Համամիութենական ռադիոկոմիտեի սիմֆոնիկ մեծ նվագախումբ,
դիրիժոր՝ Ա. Գաուկ):
Ժամանել է Իտալիա ԽՍՀՄ մշակույթի գործիչների պատվիրակության կազմում:
Հռոմում առաջին ելույթը Հռոմի ռադիոյի սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ:
Մասնակցել է Պրագայում կայացած Չեխոսլովակիայի կոմպոզիտորների
միության առաջին պլենումին:
1951 Հյուրախաղեր
Ուկրաինայում. մասնակցել է հեղինակային սիմֆոնիկ համերգների Կիևում,
Օդեսայում և Խարկովում (ֆիլհարմոնիայի նվագախմբեր, մենակատարներ՝
Դ. Օյստրախ և Ս. Կնուշևիցկի):
Խորհրդային Միության մշակույթի գործիչների պատվիրակության կազմում
եղել է Իսլանդիայում՝ «Իսլանդիա-ԽՍՀՄ» ընկերության բարեկամության
միամսյակին մասնակցելու և Ռեյկյավիկում սիմֆոնիկ համերգ տալու
նպատակով:
Խաղաղության կողմնակիցների երկրորդ համամիութենական գիտաժողովի
պատվիրակ էր: Երևանում ու Բաքվում կայացել են հեղինակային սիմֆոնիկ
համերգներ (ֆիլհարմոնիկ նվագախմբեր, մենակատարներ՝ Դ. Օյստրախ
և Ա. Կապլան):
1952 Մոսկվայի պետական
կոնսերվատորիայի և նեսինների անվան երաժշտական ուսումնարանի պրոֆեսոր:
Մոսկվայի Միությունների տան Սյունազարդ դահլիճում կայացել է հեղինակային
սիմֆոնիկ համերգ (Համամիութենական ռադիոկոմիտեի սիմֆոնիկ մեծ նվագախումբ,
մենակատար՝ Լ.Կոգան):
Բուլղարիայում հանդես է եկել հեղինակային սիմֆոնիկ համերգներով:
1953 Հեղինակային
սիմֆոնիկ համերգներով հանդես է եկել Լենինգրադում:
ԽՍՀՄ պատվիրակության կազմում մեկնել է Իտալիա՝ մասնակցելու «Իտալիա-ԽՍՀՄ»
ընկերության բարեկամության միամսյակին:
Համերգներով հանդես է եկել Ռիգայում (Լատվիական ռադիոյի նվագախումբ,
մենակատարներ՝ Դ. Օյստրախ և Լ. Օբորին):
1954 Համերգներով
հանդես է եկել Տալլինում (Էստոնական ռադիոյի նվագախումբ, մենակատարներ՝
Լ. Կոգան և Ս. Կնուշևսկի):
Համերգային շրջագայություն է կատարել Հայաստանում՝ ելույթ ունենալով
Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ: 18 հեղինակային սիմֆոնիկ
համերգներ է տվել քաղաքներում և գյուղերում:
1955 Համերգներով
հանդես է եկել Ֆինլանդիայի քաղաքներում: Հանդիպել է կոմպոզիտոր
Յան Սիբելիուսին: Մեկնել է Անգլիա և հեղինակային սիմֆոնիկ համերգներով
հանդես եկել Լոնդոնում, Լիվերպուլում, Մանչեստերում (մենակատարներ՝
Մ. Լիմպանի, Դ.Օյստրախ):
«Ուրախության ներբող»-ի առաջին կատարումը Մոսկվայի Մեծ թատրոնում
(Հայաստանի օպերայի և բալետի թատրոնի նվագախումբ, դիրիժոր՝ Մ.Թավրիզիան):
«Սպարտակ» բալետի պրեմիերան Լենինգրադի օպերայի և բալետի թատրոնում
(բալետմեյստեր՝ Լ. Յակոբսոն) :
1956 Մեկնել է Բուդապեշտ՝
մասնակցելու կոմպոզիտոր Բելա Բարտոկի հոբելյանի տոնակատարությանը:
1957 Նոր խմբագրությամբ
«Գայանե» բալետի պրեմիերան Մոսկվայի Մեծ թատրոնում (բալետմեյստեր՝
Վ.Վայնոնեն): Հյուրախաղերի է մեկնել Լատինական Ամերիկա, հեղինակային
սիմֆոնիկ համերգներով հանդես եկել Արգենտինայի, Ուրուգվայի, Բրազիլիայի
և Ավստրիայի քաղաքներում:
Մեկնել է Պրագա՝ մասնակցելու «Սպարտակ» բալետի բեմադրման նախապատրաստական
աշխատանքներին:
Ընտրվել է ԽԱՀՄ կոմպոզիտորների միության վարչության քարտուղար:
1958 «Սպարտակ»
բալետի պրեմիերան Մոսկվայի Մեծ թատրոնում (բալետմեյստեր՝ Ի. Մոիսեև):
Դ. Կաբալևսկու հետ հյուրախաղերի է մեկնել Արևմտյան Սիբիր, Կուզբաս
և Ալթայ:
Ընտրվել է ԽՍՀՄ Գերագույն Խորհրդի պատգամավոր:
1959 Մեկնել է Ավստրիա՝
հանդես գալով Վիեննայում կայացած դեմոկրատական երիտասարդության
և ուսանողների միջազգային փառատոնում, որպես ժյուրիի անդամ:
Ընտրվել է Արտասահմանյան երկրների հետ բարեկամության և մշակութային
կապերի միության նախագահության անդամ և «ԽՍՀՄ - Լատինական Ամերիկա»
խորհրդային ասոցիացիայի նախագահ:
1960 Մեկնել է Լատինական
Ամերիկա և Եվրոպա, համերգներով հանդես է եկել Մեքսիկայի, Վենեսուելայի,
Կոլումբիայի, Կուբայի և Ֆրանսիայի քաղաքներում:
Հավանայում հանդիպել է Է. Հեմինգուեյին:
Հանդիպումներ է ունեցել Դ. Միյոյի, Օ. Մեսսիանի, Ա. Ժոլիվեի, Ֆ.
Պոլենկի, Մ. Լոնգի հետ (Փարիզում):
Հյուրախաղերով հանդես է եկել Հայաստանում (Հայաստանի ֆիլհարմոնիկ
նվագախումբ, մենակատարներ՝ Ս. Կնուշևիցկի և Վ. Վարդանյան):
Հեղինակային սիմֆոնիկ համերգներով հանդես է եկել Բելգիայում:
Ընտրվել է Հռոմի «Սանտա Չեչիլիա» երաժշտական արվեստի իտալական
ազգային ակադեմիայի պատվավոր ակադեմիկոս, Մեքսիկայի կոնսերվատորիայի
(ք. Մեխիկո) պատվավոր պրոֆեսոր, Մեքսիկայի համալսարանի (ք. Մորելիա)
պատվավոր անդամ:
1961 Հյուրախաղերի
է մեկնել ԴՀ, Ավստրիա և Իտալիա:
Երևանում կայացել է «Սպարտակ» բալետի պրեմիերան:
Հեղինակային համերգներ են կայացել Եգիպտոսում և Լիբանանում:
Եգիպտոս կայացած այցելության ժամանակ հանդիպել է Եգիպտոսի պրեզիդենտ
Համալ Աբդել Նասերի և Հարավսլավիայի պրեզիդենտ Իոսիֆ Բրոզ Տիտոյի
հետ:
Հեղինակային համերգներ են կայացել Լենինգրադում (մենակատարներ՝
Դ. Շաֆրան և Ժ. Տեր-Մերկերյան)
Մեկնել է Բուլղարիա՝ Սոֆիայում «Գայանե» բալետի բեմադրման նախապատրաստական
աշխատանքներին մասնակցելու նպատակով:
1962 «Սպարտակ»
բալետի նոր բեմադրությունը Մոսկվայի Մեծ թատրոնում (բալետմեյստեր՝
Լ. Յակոբսոն):
Հեղինակային սիմֆոնիկ համերգներով հանդես է եկել Լեհաստանում:
Յարոսլավլում առաջին անգամ կատարվել է Կոնցերտ-ռապսոդիան՝ գրված
ջութակի և նվագախմբի համար (Յարոսլավլի ֆիլհարմոնիկ նվագախումբ,
մենակատար՝ Լ. Կոգան):
1963 Համերգային
շրջագայություն է կատարել Ճապոնիայի քաղաքներով (մենակատարներ՝
Լ. Կոգան, Լ. Օբորին): Հանդիպում է ունեցել ճապոնացի կոմպոզիտոր
Կ. Յամադայի հետ:
Համերգներով հանդես է եկել Իտալիայում:
Իտալիա կատարած այցելության ժամանակ Վատիկանում Խաչատրյանին ընդունել
է Հռոմի պապ Հովհաննես XXIII-ը:
Իր ծննդյան 60-ամյակի կապակցությամբ հոբելյանական համերգներով
հանդես է եկել Մոսկվայում, Լենինգրադում, Կիևում, Խարկովում, Բաքվում,
Սումգայիթում, Երևանում, Լենինականում, Կիրովականում, Թբիլիսիում:
Մեկնել է Ռումինիա՝ ԽՍՀՄ-ի և Ռումինիայի կոմպոզիտորների միության
քարտուղարության համատեղ նիստին մասնակցելու նպատակով:
Ընտրվել է Հայկական ԽՍՀ իտությունների Ակադեմիայի իսկական անդամ:
Ընտրվել է ԴՀ Արվեստների ակադեմիայի թղթակից-անդամ:
Հանդիպում է ունեցել Իգոր Ստրավինսկու հետ:
1964 Գորկի քաղաքում
առաջին անգամ կատարվել է Կոնցերտ-ռապսոդիան՝ գրված թավջութակի
և նվագախմբի համար (որկիի ֆիլհարմոնիկ նվագախումբ, դիրիժոր՝ Ի.
ուսման):
Մեկնել է Վիլնյուս՝ «Սպարտակ» բալետի բեմադրությանը ներկա գտնվելու
նպատակով:
Մեկնել է Հոլանդիա ու ԴՀ և ելույթ ունեցել հեղինակային սիմֆոնիկ
համերգներով:
Մեկնել է Բուխարեստ՝ որպես Ջ. Էնեսկուի անվան դաշնակահարների մրցույթի
ժյուրիի անդամ:
1965 Մեկնել է Շվեյցարիա՝
որպես ջութակահարների միջազգային մրցույթի ժյուրիի անդամ:
Շվեյցարիայում հանդիպում է ունեցել Չարլի Չապլինի հետ:
Ռումինական ռադիոյի հրավերով մեկնել է Ռումինիա՝ սիմֆոնիկ նվագախմբի
հետ Ջութակի և նվագախմբի կոնցերտի ձայնագրման նպատակով:
Համերգներով հանդես է եկել Հունաստանի քաղաքներում (մենակատարներ՝
Յա. Ֆլիեր, Վ. Պիկայզեն, Ն. Շախովսկայա):
1967 Մասնակցել
է Պովոլժիեում անցկացվող փառատոնին:
Մասնակցել է Ռիգայում Լատվիայի կոմպոզիտորների հինգերորդ համագումարին:
1968 Մեկնել է Ամերիկայի
Միացյալ Նահանգներ և հեղինակային սիմֆոնիկ համերգներով հանդես
եկել Վաշինգտոնում, Նյու-Յորքում, Չիկագոյում, Ինդիանապոլսում,
Դետրոյտում, Հարթֆորդում, Կանզաս-Սիթիում, Ռոչեստեր քաղաքում (մենակատարուհի՝
Կ. Գեորգիան):
Յու. րիգորովիչի խորեոգրաֆիկ նոր խմբագրությամբ Մոսկվայի Մեծ թատրոնում
տեղի է ունեցել «Սպարտակ» բալետի պրեմիերան:
Մոսկվայի կոնսերվատորիայի Մեծ դահլիճում տեղի է ունեցել Դաշնամուրի
և նվագախմբի համար կոնցերտ-ռապսոդիայի առաջին կատարումը (Համամիութենական
ռադիոյի և կենտրոնական հեռուստատեսության սիմֆոնիկ մեծ նվագախումբ,
դիրիժոր՝ Ռ. Ռոժդեստվենսկի, մենակատար՝ Ն. Պետրով):
Մեկնել է Վարշավա և Բուդապեշտ՝ «Սպարտակ» բալետի բեմադրությանը
ներկա գտնվելու նպատակով:
1969 Մեկնել է Հարավսլավիա՝
հարավսլավցի կոմպոզիտորների հետ հանդիպելու նպատակով:
Բուլղարիայում տեղի են ունեցել կոմպոզիտորի հեղինակային սիմֆոնիկ
համերգները (մենակատարուհի՝ Կ. Գեորգիան):
1970 Մեկնել է ԴՀ
և Արևմտյան Բեռլին, հանդես եկել հեղինակային սիմֆոնիկ համերգներով:
1971 Հյուրախաղերով
մեկնել է Նորվեգիա:
Հեղինակային համերգներով հանդես է եկել Տալլինում:
Հեղինակային համերգներով մեկնել է Հոլանդիա, Նորվեգիա և ԴՀ (մենակատարներ՝
Կ. Գեորգիան, Վ. Պիկայզեն):
Մասնակցել է Երևանում Ա. Սպենդիարյանի ծննդյան 100-ամյակի կապակցությամբ
կազմակերպված միջոցառմանը:
Մեկնել է Չեխոսլովակիա, հանդիպում ունեցել չեխ կոմպոզիտորների
հետ:
1972 Հեղինակային
համերգներով հանդես է եկել Երևանում (մենակատարներ՝ Կ. Գեորգիան,
Ն. Պետրով):
Մեկնել է Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ:
Մեկնել է Ֆրանսիա և մասնակցել «Ի պաշտպանություն հույն հայրենասերների»
կոնգրեսին:
Մեկնել է Չեխոսլովակիա և մասնակցել Բրատիսլավայում հեղինակային
սիմֆոնիկ համերգի, որով բացվում էր Երաժշտության միջազգային փառատոնը:
Ընտրվել է Կիևի պետական կոնսերվատորիայի պատվավոր պրոֆեսոր:
1973 Մոսկվայում,
Թբիլիսիում, Բաքվում, Երևանում, Լենինականում, Կիրովականում, Լենինգրադում
տեղի են ունեցել համերգներ՝ նվիրված Խաչատրյանի ծննդյան 70-ամյակին:
1974 Համերգներով
հանդես է եկել Արևմտյան Բեռլինում:
Ծննդյան 70-ամյակի կապակցությամբ Փարիզում տեղի է ունեցել կոմպոզիտորի
մեծարման հանդիսությունը: Պարգևատրվել է Ֆրանսիայի Հանրապետության
շքանշանով:
1975 Թբիլիսիում
մասնակցել է «Անդրկովկասյան երաժշտական գարուն» փառատոնին:
Խորհրդային երաժիշտների պատվիրակության կազմում մեկնել է Հունգարիա:
Բուդապեշտում կատարվել է Թավջութակի սոլո սոնատը:
1977 Հյուրախաղերի
է մեկնել Մեծ Բրիտանիա:
1978 Մայիսի 1-ին
Արամ Խաչատրյանը մահացել է Մոսկվայում (1 ամիս և 5 օր հետո կլրանար
նրա 75-ամյակը): Թաղվել է Երևանում: